WAT IS EEN CO2-VOETAFDRUK PRECIES?
Elk mens op de wereld heeft een CO2-voetafdruk en een ecologische voetafdruk.
Jouw CO2-voetafdruk is de totale hoeveelheid broeikasgassen (inclusief koolstofdioxide en methaan) dat jij als individu uitstoot op de wereld. Het is een persoonlijke, unieke handtekening van jouw impact op deze planeet.
Het vrijgeven van koolstofdioxide in de atmosfeer is vrijwel onvermijdelijk. Van de bekende bronnen van CO2 (transport, vliegreizen, gas en elektriciteit) tot de minder voor de hand liggende (voedselconsumptie, nieuwe kleding kopen, surfen op het web). Je dagelijkse leven leidt onvermijdelijk tot een kleine stijging van de atmosferische broeikasgassen.
We doen het allemaal zonder na te denken en het moderne leven maakt dit moeilijk te vermijden. Maar waarom is dit van belang? En wat kunnen we eraan doen?
WAT IS EEN ECOLOGISCHE VOETAFDRUK PRECIES?
Jouw ecologische voetafdruk is de hoeveelheid land en hulpbronnen die nodig zijn om jouw levensstijl in stand te houden. We gebruiken allemaal middelen voor voedsel, kleding en onderdak. Degenen onder ons die in economisch ontwikkelde landen wonen, eten echter gemiddeld meer vlees, kopen meer kleding en verspillen meer voedsel. We hebben een hogere ecologische voetafdruk.
Elk jaar verbruiken we meer hulpbronnen dan de aarde kan aanvullen en produceren we meer koolstofemissies dan op natuurlijke wijze kan worden verwijderd. De datum waarop we onze jaarlijkse middelen overschrijden, wordt Earth Overshoot Day genoemd.
Sinds het concept werd geïntroduceerd vind Earth Overshoot Day steeds eerder plaats. We zouden met ons verbruik van nu 1,6 aardes nodig hebben om te kunnen blijven leven zoals we nu leven.
WAAROM WATER BESPAREN?
Het besparen van water is van groot belang. Door klimaatverandering krijgt men op steeds meer plaatsen wereldwijd te maken met waterschaarste. In veel landen, meer dan 22, is te weinig water voor eigen gebruik en een gezonde economie.
Door verdere opwarming van de aarde is het niet onmogelijk dat we ook in Nederland vaker te maken krijgen met droge periodes. Er zijn steeds meer inspanningen nodig om de watervoorziening op orde te houden.
DE OORZAKEN VAN WATERSCHAARSTE
Waterschaarste in Nederland wordt veroorzaakt door verschillende menselijke en ecologische factoren. Allereest is klimaatverandering een belangrijke oorzaak van waterschaarste. De Rijksoverheid meldt dat de gemiddelde temperatuur in Nederland de afgelopen 130 jaar met 1.7 graden is gestegen. Daarnaast hebben we steeds vaker last van extreem weer, zoals de overstromingen in Zuid Limburg in juli 2021 door zeer hevige regenval.
Doordat de lucht warmer is geworden in verloop decennia, kan er ook meer vocht opgenomen worden, waarna het dus meer gaat regenen. Daarnaast zien we ook dat de circulatie anders is. We zagen dat het lagedrukgebied heel lang bleef hangen.
Deze extreme weersomstandigheden zullen vaker voorkomen in Nederland.
DE GEVOLGEN VAN WATERSCHAARSTE
In Nederland kan een tekort aan water er op lange termijn voor zorgen dat er per huishouden minder (drink) water beschikbaar is. Maar waterschaarste heeft op kortere termijn al veel meer gevolgen voor de landbouw en de natuur. Als er bijvoorbeeld niet genoeg water aanwezig is om akkers te besproeien, dan kan er verzilting optreden, waardoor het grondwater zouter wordt.
Waardevolle oogst van landbouwgewassen kan hierdoor verloren gaan of minder opbrengst hebben. Ook gras groeit minder goed, waardoor koeien meer bijgevoerd moeten worden en weidegang bemoeilijkt wordt.
Ook voor de natuur heeft een tekort aan water nadelige gevolgen. Door verdroging van natuur-en leefgebieden verdwijnen plantensoorten. Soms is de bodem te droog voor planten om te groeien. De wortels onder de grond vangen dan voldoende water om te blijven leven, maar boven de grond komt weinig tot bloei. Dit heeft weer tot gevolg dat de bijen en de vlinders het een stuk moeilijker hebben en de biodiversiteit sneller afneemt. Een miljoen soorten dreigen deze eeuw te verdwijnen. Doordat er bijvoorbeeld in de Congo naar olie wordt gezocht en licenties worden uitgegeven voor de houtkap en palmolie plantages, waardoor de bomen worden aangetast en een koolstofbom zich kan ontwikkelen.
Cruciale ecosystemen worden bedreigd. De natuur en de klimaat crisis zijn nauw verbonden.
Met het veranderende klimaat wordt het steeds belangrijker dat we slim omgaan met het water dat voorhanden is.
Samen zuiniger met water omgaan!
WAT KUN JIJ DOEN TEGEN WATERSCHAARSTE
Je staat er misschien niet bij stil dat de meeste winst voor ons water te behalen is in de keuken, en dan niet eens zozeer bij de kraan. Door bewuste keuzes te maken in je voeding kun je vooral veel water besparen.
- Eet maar groente en minder vlees. Door meer plantaardig te eten bespaar je al snel 1.500 liter per jaar! Als je toch een dagje vlees wilt eten, kies dan voor kippen-en varkensvlees. Het waterverbruik ligt dan een stuk lager dan bij de productie van rund-en lamsvlees.
- Kies voor aardappelen, groente en fruit uit de regio. Sommige producten, waaronder zonnebloemolie, rietsuiker en een aantal fruitsoorten zijn namelijk vaak afkomstig uit regio’s waar waterschaarste is of dreigt, zoals Sudan, Pakistan of Spanje. Om die reden is het ook goed om niet te vaak avocado te eten.
- Eet biologische producten. De watervoetafdruk van biologische producten ligt gemiddeld zo’n 20% lager dan niet-biologische producten.
- Kies voor wild gevangen vis. Deze vissoorten hebben, in tegenstelling tot kweekvis, geen watervoetafdruk.
- Verspil minder voedsel, want er is veel water nodig om het voedsel te maken. Gebruik daarom restjes groente bij het maken van een soep of salade of vries eten in om de houdbaarheid te verlengen.
DE VOEDSELINDUSTRIE ALS GROOTVERBRUIKER
We verbruiken in Nederland niet alleen water met douchen of het besproeien van de tuin. Volgens het Voedingscentrum is van al het water dat we in Nederland gebruiken, 85% nodig voor de productie van eten en drinken. Gemiddeld is dat 3.450 liter regenwater of irrigatiewater per dag. Het water wordt met name gebruikt tijdens het productieproces van eten, bijvoorbeeld om machines en materialen te reinigen of het voedsel te bereiden. Daarnaast is er water nodig om gebruikte meststoffen en bestrijdingsmiddelen te verdunnen, zodat er geen sprake is van te hoge schadelijke concentraties. Het gebruik van kunstmest zorgt voor een nog hoger watergebruik. De bodem kan hierdoor minder water vasthouden, waardoor de grond droger wordt en er eerder gesproeid moet worden.
Voor de productie van dierlijke producten is verreweg het meeste water nodig met 46% gevolgd door oliegewassen 17%, koffie, thee en cacao 12%, granen en bier 8% fruit, wijn en noten 5% en overige voedingsmiddelen 6% . De resterende 6% betreft andere landbouwproducten, zoals katoen en kleding. Kortom, voor de productie van voedsel is veel water nodig.
WAT IS DE OPWARMING VAN DE AARDE
De opwarming van de Aarde, ook wel klimaatverandering, klimaatopwarming, klimaatontwrichting of klimaatcrisis, is de stijging van de wereldtemperatuur sinds de pre-industriële periode. De gemiddelde luchttemperatuur van de atmosfeer van de aarde op grondhoogte was in de periode van 2011 tot 2020 ongeveer 1,09 °C (0,95–1,20 °C) hoger dan in de periode van 1850 tot 1900. Deze opwarming gaat gepaard met mondiale klimaatveranderingen, zoals veranderingen in de regenvalpatronen en woestijnvorming. Opwarming van de aarde is een onderdeel van de meer algemene milieuproblematiek.
Verschillende klimaatmodellen voorspellen op korte termijn een temperatuurstijging van minder dan een graad. Aan het eind van de 21e eeuw zou dit kunnen zijn opgelopen tot meerdere graden.
Alle grote klimaatveranderingen hebben een ontwrichtende werking en hebben eerder geleid tot het uitsterven van vele soorten migratie van populaties en grote veranderingen in het landoppervlak en de oceaan.
Waarom wordt water 25% duurder in 2023
De prijs van drinkwater gaat in 2023 flink omhoog. Alle drinkwaterbedrijven verhogen hun tarieven, omdat de bedrijven te maken hebben met fors gestegen kosten van energie, materialen en grondstoffen. Daarnaast moet er veel geïnvesteerd worden om de beschikbaarheid van leidingwater in de toekomst te kunnen garanderen, aldus de bedrijven. De kostenstijging loopt uiteen van ongeveer 20 euro tot rond de 50 euro per jaar voor een gemiddeld huishouden, afhankelijk van het bedrijf dat voor het water zorgt.
De prijs voor drinkwater wordt opgebouwd uit de kosten per liter water, het vastrecht en de Belasting op Leidingwater (BoL), een milieubelasting van de rijksoverheid. Volgens drinkwaterbedrijf Vitens, de grootste waterleverancier in Nederland, verbruikt een gemiddeld huishouden van vier personen zo’n 163 kubieke meter water per jaar. Bij Vitens stijgen de kosten volgend jaar met ongeveer 20 euro per 100 kubieke meter water. Eén kubieke meter water (1000 liter) gaat 85 cent kosten. Dat was in 2022 nog 72 cent. In 2021 was het gemiddeld waterverbruik per persoon 129 liter per dag.
‘Uitzonderlijke stijging’
Bij drinkwaterbedrijf PWN in Noord-Holland gaat de gemiddelde verbruiker ongeveer 48 euro per jaar meer betalen. PWN noemt dat zelf een ‘uitzonderlijke stijging.’ ‘We doen wat we kunnen om de kosten te drukken, want we hebben geen winstoogmerk’, aldus het bedrijf. Maar PWN moet net als alle andere bedrijven veel investeren in water voor de toekomst.
Investeringen nodig
‘De bevolking groeit. Er worden de komende jaren heel veel huizen gebouwd die allemaal een wateraansluiting moeten hebben. We moeten duurzamer gaan werken. Ondergrondse leidingen moeten vervangen worden. En het klimaat verandert. De droge zomers hebben ondubbelzinnig duidelijk gemaakt hoe urgent investeringen zijn’, aldus Oasen, dat water levert in Zuid-Holland. Drinkwaterbedrijf WMD Drenthe gaat de komende jaren 36 miljoen euro investeren, onder meer in een zoektocht naar nieuwe waterbronnen. Het tarief stijgt in Drenthe met gemiddeld 2 euro per maand.
Kans op te weinig schoon drinkwater in Nederland
Als er nu geen actie wordt ondernomen, lopen we in ons land de kans dat drinkwaterbedrijven op afzienbare termijn niet meer voldoende drinkwater kunnen leveren. Vewin, de vereniging van waterbedrijven in Nederland, pleit er daarom opnieuw voor dat drinkwaterbedrijven de kans krijgen om maatregelen te nemen zodat ze straks aan een grotere vraag naar water kunnen voldoen.
Vewin stelt dat alle drinkwaterbedrijven al voor 2030 meer productiecapaciteit nodig hebben; bij drie van de tien bedrijven per direct en bij de andere zeven in aanloop naar 2030, zo staat op de website. De drie zijn Dunea (Zuid-Holland), PWN (Noord-Holland) en Waterbedrijf Groningen. De knelpunten die kunnen ontstaan doen zich in eerste instantie voor bij grote nieuwe bedrijven of woonwijken/nieuwe huizen die niet aangesloten kunnen worden, zo legt een woordvoerster uit. Verder verschillen de problemen per regio.
Onder druk
De drinkwatervoorziening staat onder druk door droogte, verzilting en een toenemende vraag naar drinkwater door onder andere de bevolkingsgroei. Daarnaast verslechtert de kwaliteit van water door vervuiling vanuit de industrie, de landbouw en huishoudens.
Nieuwe bronnen
Eerder dit jaar gaven de drinkwaterbedrijven ook al aan zonder extra maatregelen niet te kunnen garanderen dat er op tijd goed drinkwater is voor de ruim 900.000 nieuwe woningen die het kabinet wil bouwen. De bedrijven willen onder meer dat er ‘meer werk wordt gemaakt van het tijdig aanwijzen, beschikbaar maken en beschermen van nieuwe (waaronder alternatieve) bronnen voor drinkwater’.
Vergunningen
Drinkwaterbedrijven moeten de ruimte krijgen die bronnen ook daadwerkelijk te benutten, zo stelt Vewin, en ‘daarnaast moet de kwaliteit van bestaande drinkwaterbronnen beter beschermd worden’. Ook pleiten de bedrijven voor meer ruimte als het gaat om vergunningverlening om water te winnen ‘en deze vergunningen ook daadwerkelijk en volledig te kunnen gebruiken en meer ruimte voor de financiering van investeringen in nieuwe productie-, zuiverings- en distributiecapaciteit’.
